فقه مقاصدی و حقوق انسان اثر دکتر محمد اسعدی انتشارات حکمت گستر

به‌رغم آن‌که ادیان الهی و به‌خصوص اسلام، انسان را جانشین خدا در زمین اعلام و تاج کرامت را فارغ از تمایزات گوناگون بر سر او نهاد و او را از آزادی و اختیار برخوردار نمود و اساسا شرط تکلیف را، داشتن آزادی و اختیار قرار داد، اما با عنایت به تفاوت مبانی حقوق بشر معاصر و حقوق بشر اسلامی، برخی از روشنفکران و نو‌اندیشان، قلمرو و جلوه‌های هر کدام را در مواردی، نا همگون اعلام کرده‌اند. مروری بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقین و نیز اظهار نظرهای ارائه شده از سوی صاحبنظران و فعالان حقوق بشر، نشان می‌دهد که چالش‌های مطرح شده در باره نسبت میان حقوق بشر و شریعت اسلام در حوزه‌های حقوق خصوصی و عمومی جریان دارد و عمده‌ترین آن‌ها عبارت است از:

• برابری بی‌قید و شرط همه انسان‌ها: مطابق مواد (۱) و (۲) اعلامیه جهانی حقوق بشر، همه انسان‌ها فارغ از دین، نژاد، رنگ، جنس و… در کرامت، حقوق و آزادی‌های اساسی برابرند، اما منتقدین بر این باورند که؛در فقه و شریعت، نگاه دیگری حاکم است. آن ها می گویند: به رغم آن که اسلام، بعضی از تمایزات مانند؛ رنگ، نژاد، جنس و… را ملاک برتری نمی‌داند،اما «آیین اسلام» را معیار برتری و تمایز اعلام نموده و تفاوت فاحشی برای حقوق مسلمان نسبت به غیر مسلمان، قائل شده است. علاوه بر این، از نگاه منتقدین؛ تمایزات جنسی نیز قابل انکار نیست و موارد فراوانی را دال بر وجود تبعیض جنسیتی خشن در شریعت اسلام معرفی می کنند.
• آزادی‌های اساسی: از نگاه منتقدین؛ برخی از آزادی‌هایی را که در اعلامیه جهانی حقوق بشر، جزء حقوق اولیه انسان شمرده شده است، فقه و شریعت اسلام نپذیرفته و یا به طور مشروط پذیرفته است. به عنوان مثال؛ آزادی تغییر عقیده و مذهب پذیرفته نشده و آزادی بیان، آزادی ازدواج، آزادی انتخاب شدن و… به صورت مشروط و همراه با احکام و قیود خاصی پذیرفته شده است.
• احکام کیفری اسلام: از جمله مهمترین چالش‌ها، احکام کیفری اسلام است، که از نگاه سازمان‌های حقوق بشری، برخی رفتارها و احکام فقهی مانند؛ سنگسار، قطع دست دزد، مجازات شلاق و…، منافی کرامت انسانی شناخته می‌شود،و با عنایت به فلسفه مجازات‌ها، که جنبه تربیتی و تأدیبی دارد، باید به اقدامات تأدیبانه تبدیل شود.

در این کتابچه، ضمن مروری بر چیستی فقه مقاصدی و دیدگاه های مختلف اندیشورزان مسلمان در باره؛ «نسبت فقه و شریعت و حقوق بشر معاصر»، اهم چالش های مطروحه از نگاه منتقدین در حوزه حقوق بشر، مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل چهارم با بهره‌گیری از روش فقه مقاصدی، به تبیین نگاه شریعت در باره آن‌ها پرداخته شده است.